Na ‘Totalitarisme’ en ‘De menselijke conditie’ keert Arendt terug waar ze begon; bij het leven van de geest. Haar vraag: Welke handvatten biedt denken om een menswaardig leven vorm te geven?
De Verlichting, hoezeer Arendt die ook waardeert, heeft ons allemaal leren twijfelen aan wat aan ons denken wordt aangeboden. Hoe krijgen we, zonder het kritische deel van ons denken kwijt te raken, weer greep op een manier van kennisverwerving en reflectie die een gemeenschap kan dragen?
In haar laatste werk ‘Het leven van de geest’ keert Arendt terug naar de vraag ‘Wat is denken’? Haar inzet is het denken beschermen en koesteren als een gereedschap om tot moreel handelen te komen. Zij ziet het probleem van het niet-denken (gedachtenloosheid) voor het eerst tijdens het Eichmannproces en vraagt zich dan al af of deze vorm van gedachtenloosheid een bron van het kwaad kan zijn. Aan het eind van haar leven keert ze terug naar deze vraag en werkt het uit in wat haar laatste grote- en onvoltooide- onderzoek zal worden; het onderzoek naar het leven van de geest.
Deze cursus hoort bij een Hannah Arendt cyclus die bestaat uit ‘Totalitarisme’, ‘De menselijke conditie’ en ‘Het leven van de geest’. Alle cursussen zijn los van elkaar te volgen. Anders dan staat vermeld in de gids is deze cursus géén deel 1 van een reeks. de cursus staat op zichzelf.
Programma
In tien colleges komen de volgende onderwerpen aan de orde:
• Wat ziet Arendt als de taak van de filosofie? Wat maakt haar relatie tot denken zo complex?
• De problematiek van de onnadenkendheid of gedachteloosheid. De banaliteit van het kwaad (Eichmann) en het goede denken. De fout van met name intellectuelen om de zuivere concepten te verkiezen boven de weerbarstige realiteit.
• Denken en de ontmoeting met de wereld en het denken van de ander(en). Socrates en het ‘Stop en denk!’ als opdracht van mensen.
• Denken over een wereld van verschijnselen die juist weldenkende mensen geleerd hebben in twijfel te trekken. Abstract denken dat steeds meer kennis oplevert dat contra intuïtief is. Hoe kunnen we nog iets hebben aan denken in de concrete werkelijkheid?
• De botsing tussen denken en willen. Nietzsches oordeel over willen en denken. Is willen een gevolg of een oorzaak van het denken?
• Denken treedt met willen in de wereld en komt daar de effecten van andere denkwijzen tegen. Hoe kan dat vormkrijgen?