Hier kun je tips of ideeën plaatsen of een gesprek starten met andere cursisten. Het kan enige tijd duren voor je je eigen reactie ziet, omdat ik toestemming moet geven. Ik bemoei me niet met de inhoud, maar zo voorkomen we spam.
Reacties Democratie-Tocqueville voorjaar 2025
Voor wie een beeld wil krijgen van het leven en denken van opstandelingen in het Europa van de 19-de eeuw: ‘Feiten en gedachten, memoires’ – Alexander I. Herzen (5 delen, Arbeiderspers, Privé-domein).
Alexander Herzen was voor de negentiende eeuw wat de Russische dissident na de Revolutie van 1917-en speciaal na de dood van Stalin in 1953-in de twintigste eeuw zou worden: een advocaat van de menselijke waardigheid zoals die verankerd ligt in het recht op eigen normen, eigen denken, eigen doen; enerzijds aanklager van iedere vorm van onderdrukking en vernedering van het individu door de gemeenschap, staat of regering, anderzijds voorvechter van het democratisch recht van de mens op vrijheid en persoonlijke verantwoordelijkheid voor zijn keuzen.
Herzen leefde van 1812 tot 1870 en bracht een groot deel van zijn leven in ballingschap in West-Europa door. Als uitgever en publicist had hij een enorme invloed op de liberale en socialistische stromingen in Rusland. Ondanks zijn afschuw van despotisme en vooral van het tsaristische regime is Herzen er zijn leven lang van overtuigd geweest dat er grote gevaren dreigden van zijn eigen socialistische en revolutionaire bondgenoten.
Zijn oneerbiedigheid en ironie, zijn ongeloof in definitieve oplossingen en zijn overtuiging dat mensen complex en breekbaar zijn en juist hun individualiteit van grote waarde is, bezorgden hem een grote afkeer van fanaten uit welk kamp dan ook. Deze eigenschappen zorgden er tevens voor dat zijn memoires behoren tot de meest directe en levendige van de negentiende eeuw.
Zie ook: https://nl.wikipedia.org/wiki/Alexander_Herzen
In 1620 vertrekt het eerste schip met Pilgrim Fathers vanuit Leiden naar Amerika:
https://isgeschiedenis.nl/nieuws/1620-van-leiden-naar-amerika
Een boek dat binnenkort uitkomt – Jaap Jacobs (red.):
Een vaste vrede en oprechte vriendschap? Vierhonderd jaar Nederlands-Amerikaanse verhalen
https://www.walburgpers.nl/nl/book/9789464564273/een-vaste-vrede-en-oprechte-vriendschap
Aanrader is het boek Reizen zonder John van Geert Mak. Hij reist in 2010 door de VS en volgt het pad van John Steinbeck in 1960. Hij beschrijft beeldend de VS toen en nu en geeft de ontstaansgeschiedenis van VS mooi weer. Ook veel aanhalingen van de reis van Tocqueville
Boek: Tocqueville, profeet van de moderne democratie
In deze wetenschappelijk getinte bundel worden door een aantal auteurs (waaronder sociologen, politicologen, historici, juristen en filosofen), elk vanuit hun specifieke deskundigheid, verhandelingen gewijd aan leven en werk van de vermaarde negentiende-eeuwse Franse politiek-filosoof, historicus en staatsman Alexis de Tocqueville (1805-1859). Duidelijk komt daarbij naar voren hoe vooruitziend zijn blik was en hoe actueel veel van zijn beschouwingen ook voor de huidige samenleving nog steeds zijn. Verspreid door het boek komen onderwerpen aan de orde als het ‘milde despotisme’, de ‘alledaagse democratisering’, Tocqueville als classicist, maar ook als Europeaan, alsmede zijn visie op schrijvers als Pascal, Montesquieu, Rousseau en Burke. Met uitgebreid notenapparaat en literatuurverwijzingen.
Voor wie ‘een’ andere geschiedenisbeschrijving over Amerika wil lezen tip ik het boek van Howard Zinn: Geschiedenis van het Amerikaanse volk in 1980 voor het eerst uitgegeven en in enkele staten verboden. Uitgegeven bij EPO. Voor de Nederlandse vertaling herschreef Zinn het laatste hoofdstuk om het boek te actualiseren. Een dik en boeiend boek van 887 bladzijden.
Beschrijving van het boek:
‘In de Amerikaanse staat Arkansas ligt een wet op tafel die dit boek uit alle publieke scholen moet bannen. Het is de zoveelste aanval op de klassieker van Howard Zinn, een van de invloedrijkste Amerikaanse historici en politicologen van de laatste decennia. Dat komt omdat Geschiedenis van het Amerikaanse volk niet zegt over de Amerikaanse geschiedenis wat het volgens de heersende ideeën moet zeggen. Het bekijkt het ontstaan en de groei van de VS door de ogen van de underdogs en vertelt het verhaal van indianen, slaven, deserteurs, textielarbeiders, GI’s uit Vietnam, feministen en jonge zwarten uit de achterbuurten. Het is de oral history van het volksverzet tijdens de opgang van een voormalige Britse kolonie tot absolute wereldmacht. Tegenover de officiële, heroïsche geschiedschrijving (van Christoffel Columbus tot George Walker Bush en Donald Trump) rijst een andere heroïek op: die van gewone mensen die zich verzetten tegen het lot dat de ‘groten der aarde’ hen opleggen. De Amerikaanse elite verkettert Geschiedenis van het Amerikaanse volk als politiek incorrect, maar wie de geschiedenis van de VS door Zinns bril leest, zal verbijsterd zijn over de déjà vu’s die de VS ons vandaag te bieden heeft. Geert Mak: ‘Wie Howard Zinn niet kent, kent Amerika maar half. Dit is geschiedschrijving-van-beneden-af bij uitstek: verrassend, menselijk, gedetailleerd, meeslepend.’ Noam Chomsky: ‘Ik overdrijf niet als ik zeg dat Howard Zinn het bewustzijn van een hele generatie heeft veranderd.’ Met een voorwoord van oud-VRT-correspondent in de VS Johan Depoortere.’
Pleitbezorger van absolute macht: Curtis Yarvin.
Op 8 februari stond een uitgebreid NRC-artikel over hem in de Leeuwarder Courant.
Hij is nog racist ook. Zeer exotisch.
Zie Wikipedia.
Hoe er elders in de wereld wordt gedacht over Democratie in VS. Amb. K. Mahbubani is oud ambassadeur voor Singapore bij de VN. Een absolute diplomaat toch is zijn mening zeer duidelijk
https://www.youtube.com/watch?v=cESlmS6PCow&t=650s
In het Dordrechts museum is nu tot 23-03-25 de tentoonstelling “Liberté ! Ary Scheffer en de Franse Romantiek.” De Dordtse schilder vertrok op zijn 16de jaar naar Parijs, hij wordt daar een van de beroemdste schilders.. De 19de eeuw was een tijd vol politieke onrust, revoluties, en culturele bloei. Schilders als Delacroix zetten hun penselen in als wapens of klimmen zelf op de barricades. Een prachtige goed gedocumenteerde tentoonstelling die aansluit bij ons thema.
In Het hof van Nederland is nu ook de tentoonstelling over “Vrijheid in Nederland”, over hoe wij in Nederland omgaan met vrijheden toen en nu. Ook boeiend het verhaal, film over de Eerste Vrije Statenvergadering (1572)
Een bijzonder boek over de Franse revolutie is : Jonathan Israël, Revolutionaire ideeën.
Zeer gedetailleerd uitvoerig geïllustreerd.
De gevolgen van die revolutie in Europa is door Christopher Clarck beschreven met een mooie studie onder de titel “Europese lente”.
Het begrip vrijheid is door Annelien de Dijn in een mooi boek , “ Vrijheid “ behandeld.
Aanraders voor degenen die zoeken naar nog meer achtergrond.
Een gedachte over fraternité: “Ode aan een vergeten ideaal: de broederlijkheid”, van David Van Reybrouck.
“De Belgische oud-premier Mark Eyskens schreef ooit dat de drie waarden van de Franse revolutie gefaseerd worden ingevoerd: als de negentiende eeuw de eeuw was van de gelijkheid en de twintigste die van de vrijheid, dan zou de eenentwintigste in het teken komen te staan van de broederlijkheid.”
Zie: https://decorrespondent.nl/2686/ode-aan-een-vergeten-ideaal-de-broederlijkheid/d7db618f-2a06-0632-1a97-62818c940b3b
Lees hierbij Tocqueville, p. 534:
“Als men goed kijkt, zal men zien dat zich in elke eeuw een bijzonder en dominant feit voordoet waarmee de andere feiten verband houden; dit feit veroorzaakt bijna altijd een kerngedachte of een leidende hartstocht die ten slotte alle gevoelens en alle ideeën naar zich toe zal trekken en in zijn loop zal meevoeren. Het is net een grote rivier waar elk van de beken in de omgeving naartoe lijken te stromen.”
Met de lijnen voor ogen die Tocqueville in zijn werk ‘Over democratie in Amerika’ uitzet, de volgende leestip over ons eigen land en dan vanuit een andere invalshoek.
De blik richten op Nederland doen Saskia Pieterse, literatuur historicus gespecialiseerd in schrijvers en theologen die zich verdiepen in het Nederlandse zelfbeeld en Janneke Stegeman, publiek theoloog en bijbelwetenschapper gespecialiseerd in verbindingen tussen het protestantisme, racisme en kolonialisme. Zij schreven samen het boek ‘Uitverkoren, hoe Nederland aan zijn zelfbeeld komt.’
Citaat achterflap:
‘Vrij, tolerant, verlicht en gematigd. Al sinds de zeventiende eeuw zien Nederlanders zichzelf deze positieve kwalificaties toe. In Uitverkoren leggen Saskia Pieterse en Janneke Stegeman dat positieve zelfbeeld op de snijtafel. Waar komt het vandaan, en vooral: hoe valt het te rijmen met vier eeuwen koloniale overheersing?
Uitverkoren begint met de Opstand en de oprichting van de VOC en trekt lijnen door naar Nederland als democratische staat. Het boek werpt daarin een kritische blik op de calvinistische staatsmannen die ons land hebben vormgegeven. Zij zagen niet zichzelf maar anderen als intolerant en onderdrukkend. De Nederlandse protestantse natie beschouwden ze als uitverkoren, door God geroepen om het ware geloof te verspreiden. Nederlanders waren geestelijk en lichamelijk verheven boven alle anderen. Pieterse en Stegeman maken inzichtelijk hoe het Nederlandse positieve zelfbeeld nauw verweven is met protestants kolonialisme en racialisering van anderen. Het is hoog tijd die geschiedenis onder ogen te zien.’
Nav de vragen aan einde van het laatste college:
Over het recht en de noodzaak van democratieën om zich te verdedigen tegen antidemocratische krachten schreef Bastiaan Rijpkema in 2015 een interessante studie: ‘De Weerbare Democratie: de grenzen van democratische tolerantie’
Op Internet:
https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/handle/1887/37029
Ook als boek verkrijgbaar via Uitgever: Nieuw Amsterdam
Auteur: Bastiaan Rijpkema
Nederlands Paperback 9789046820049 08 december 2015 256 pagina’s
Tip: Pieter van der Wielen in gesprek met Paul Verhagen , geopolitiek analist.
Podcast NRC het Uur. de Tocqueville wordt ook genoemd.