Hier kun je opmerkingen, boekentips en dergelijke kwijt die betrekking hebben op de cursus. Let op; het duurt enige tijd voor je de reactie terugziet op de pagina. I.v.m.. ongewenste reclame moet ik namelijk toestemming geven vóór plaatsing.
Reacties Totalitarisme 2021
Het boek waar ik vandaag in het college over sprak betreft “Tot het bittere einde”, dagboek 1933-1945 van Victor Klemperer. Hij beschouwt zich als een geïntegreerde jood. hij is Italiaans-Frans leraar op een gymnasium. Het dagboek bevat bijna van dag tot dag moedige en scherpzinnige overpeinzingen over wat hij om zich heen observeert, ervaart, waar hij over twijfelt. Hij legt als het ware tussen de regels van zijn tijd de steeds brutere en vijandiger wereld vast. Wat me bij het lezen opviel was hoe de creativiteit van het kwaad, aanvankelijk in zijn willekeur, maar al snel subtiel en systematisch en in al zijn banaliteit onderdeel wordt van het dagelijks leven en omgaan met elkaar. Het begint met vermijding, wegkijken, roddelen, pesterijen, intimidatie. Dat gaat langzaam over in gerichte acties, discriminatie, huis onteigening, weigering voor toegang tot openbare gebouwen en vervoer, wijzigen van wetten etc. Een “stilzwijgend kankergezwel” dat het cement tussen de bouwstenen van de samenleving vergiftigd. En het gaat aanvankelijke nog subtiel, maar wordt steeds gruwelijker. Waar hij ook over schrijft is de taal, die verandert onder invloed van het nazisme en zijn propaganda en wat dat teweeg brengt bij het volk.
Dag Petra,
Zoals beloofd, extra leesvoer voor een beter begrip van de situatie in Duitsland vlak voor en na de eerste wereldoorlog beveel ik een prachtig boek aan: “Geschichte eines Deutschen” van Sebastian Haffner, het mooiste Duits dat ik ooit heb gelezen. Hij geeft ook de meest genadeloze analyse van Hitler in zijn boek “Anmerkungen zu Hitler” . (1978 Rowohlt)
Daar wil ik aan toevoegen: Stefan Zweig, De wereld van gisteren. Nu bij boekhandel Scheltema verkrijgbaar voor slechts €9,-.
Een online artikel dat mijns inziens een interessant verband legt tussen Arendt’s politieke visie en de huidige tijd is “Hanna Arendt als Populist?” door Chris v.d. Hoek, in H(erengracht) 401 / H.A.Redux d.d. 06-11-2009
Boeken die genoemd werden in het college ;
Hannah Arendt over liefde en kwaad door Ann Heberlein,
De wereld van gisteren door Stefan Zweig,
Anatomie des Faschismus door Robert O. Paxton
Titel van mede cursist Ankie
Edgar Selge: Hast du uns endlich gefundenuitgekomen in 2021.
ISBN 9783498001223
– Rowohlt, Hamburg –
“Das literarische Debüt von Edgar Selge: Ein Zwölfjähriger erzählt seine Geschichte zwischen Gefängnismauer und klassischer Musik. Exemplarisch und radikal persönlich.” Een opvoeding in het na-oorlogse Duitsland.
Interview met de schrijver op tv 21-10-21 Köllner Tref
Ik heb op internet gezocht naar artikelen die een verband leggen tussen de visie van Arendt en Noord-Korea, de enige totalitaire staat in de huidige tijd.
* Paper Filosofie door Katrien Pauwels, Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen 2017/18:
– positieve propaganda om het volk gerust te stellen en te hersenspoelen
– verwijzing naar een YouTube video met Shin Dong-Hyuk, de enige ontsnapte getuige van een Noord-Koreaans concentratiekamp. Behoorlijk indrukwekkend mag ik wel zeggen.
Korte artikelen:
* Historiek online geschiedenismagazine 07-10-2019
* KBVK (Kon. Ver. ter Beoefening v.d. Krijgswetenschap) n.a.v. ontmoeting Trump en Kim Jong-un 21-06-2018
* DefensiewetWiki: vermelding in het woordenboek
Veel informatie over Noord-Korea, maar zonder specifieke vermelding van Arendt (v.z.v. ik kan nagaan) op de site van Korea Studies, Universiteit Leiden
Ik heb met veel interesse en verbazing het volgende boek gelezen:
Habe ich denn allein gejubelt? van Eva Sternheim- Peters, Een vrouw die na de oorlog zich verbaast dat niemand meer wil toegeven hoe fijn ze het vonden om deel uit te maken van de beweging rond Hitler. Vergeten, verdrongen of was het niet zo?
“Ich bin nicht mitgelaufen. Ich bin begeistert mitgestürmt!” Eva Sternheim-Peters ist 90 Jahre alt. Ihr Lebensbericht ist eine Herausforderung. Was ihn so einmalig macht, ist seine verblüffende Ehrlichkeit. Sternheim-Peters schildert ihren glühenden Eifer als 15-jährige Jungmädelführerin. Ihren Trotz, mit dem sie noch 1945 den einrückenden GIs den Hitlergruß entgegenstreckt.
Habe ich denn allein gejubelt? will weder rechtfertigen noch entschuldigen. Eva Sternheim-Peters geht es um die Auseinandersetzung mit der eigenen jugendlichen Begeisterung für ein mörderisches System. Der faszinierende Erklärungsversuch einer Zeitzeugin, warum es so weit kommen konnte. Es ist eine verstörende, unbequeme Lektüre. Eva Sternheim-Peters lässt ihr Aufwachsen in einem Umfeld lebendig werden, in dem Waffen und Militär allgegenwärtig sind und der Krieg unvermeidbar erscheint. Sie beschreibt, mit welchen Mythen, Vorbildern und Ressentiments die kleine Eva aufwächst und dabei politische Schlagworte und Feindbilder verinnerlicht, bevor sie selbst überhaupt ein Verständnis der Welt erlangt hat. Der Zeitzeugin geht es dabei weder um Apologetik noch um Revisionismus, sondern um Selbstkritik und auch Selbstironie. Sie schottet sich nicht ab mit der Einstellung: “Ihr wart nicht dabei, was wisst ihr schon?!” Im Gegenteil: Ihre Erinnerungen sind eine Einladung, im Sinne von: “Schaut, so habe ich es erlebt.” Ein Buch, das erklärt, was wir bei den eigenen Eltern und Großeltern so schwer verstehen können. Ein Buch, das uns fragt, wie wir selbst wohl gehandelt hätten. “Kaum ein anderes Buch macht Betrug und Selbstbetrug der Mehrheit der Deutschen so deutlich wie dieses.” Arno Widmann, Publizist, “Taz”
Tijdens het college van 17/11/21 kwamen de experimenten van Stanley Milgram (zijdelings) aan de orde. Ik maakte een opmerking over de validiteit van die experimenten.
Petra vroeg of ik materiaal wilde zoeken dat de validiteit van deze experimenten in twijfel trekt.
De experimenten van Milgram worden vaak genoemd in relatie tot Adof Eichman die in 1961 in Jeruzalem terecht stond.
Naar aanleiding van dit proces schreef Arendt ‘Eichmann in Jerusalam, de banaliteit van het kwaad’
Sinds 1966 is er over de ‘banaliteit’ veel onderzoek gedaan.
Zo geeft David Cesarini in ‘Eichman. De biografie’ (Ned. vertaling Ambo/Anthos, Amsterdam 2005) een ander, diverser beeld van Eichmann dan Arendt.
De experimenten van Milgram zijn meerdere keren herhaald, met wisselende uitkomsten.
Ook over de kwaliteit van de testen en duiding van de testresultaten wordt nog steeds gesteggeld. Bijgaand drie links naar artikelen over dit onderwerp.
De bedoeling van mijn opmerking tijdens het college was aan te geven dat je ‘Milgram’ niet kunt noemen zonder te vermelden dat er inmiddels de nodige kritische beschouwingen over zijn gemaakt.
Dit betekent overigens niet dat je ‘Milgram’ niet zou moeten noemen.
https://cspeech.ucd.ie/Fred/docs/Milgram2016.pdf
https://skepsis.nl/milgram/
https://dekennisvannu.nl/site/artikel/Berucht-Milgram-experiment-opnieuw-succesvol-uitgevoerd/8937
Naar aanleiding van het college van vandaag, waarin de actuele stand van zaken van de democratische rechtsstaat passeerde met het oog op signalen en kenmerken van het totalitarisme noemde ik het boek van Ellen Boleij met de titel “Een draad in het weefsel en als ondertitel “overheidsbeleid maken met Hannah Arendt”. Zij zet uiteen hoe burgers zich niet herkennen in overheidsbeleid, de sociale zekerheid is uitgekleed. De schuldenproblematiek liegt er niet om. Regels zijn moeilijk of niet te overzien. De kloof tussen overheid en burger wordt niet kleiner. In het boek gaat de schrijver aan de hand van het denken van Hannah Arendt op zoek naar wat nodig is voor een geloofwaardige overheid. Heel kort samengevat maakt de schrijver bij het uitvoeren van overheidsbeleid onderscheid in drie vormen van oordelen: het vooroordeel, het bepaald oordeel en het reflectief oordeel. Dit correspondeert in haar uiteenzetting met de eenvoudige beslissing, de complexe beslissing en de beslissing voorbij regels. Het verheldert goed hoe het in de toeslagenaffaire is misgegaan, maar ook hoe de rol van de professional zich tot het oordelen verhoudt. In het “Vooraf” refereert ze aan een krantenartikel over de in opspraak geraakte uitvoering van de belastingdienst, waarna ze kort in gaat op de film “I, Daniel Blake” die in zijn aanvaring met de ondoorgrondelijke overheid het loodje moet leggen.
De samenvatting van de dissertatie “Van actie tot zelfverzewenlikin. routes van toetreding tot radicaal en extreemrechts”, van Nikki Sterkenburg staat bij de universiteit Leiden onder hdl.handle.net/1887/3176648
Lezenswaardig boek in dit verband: ‘De Weimarrepubliek 1918 – 1933’, Over de kwetsbaarheid van de democratie. Geschreven door Patrick Dassen. Net uit: oktober 2021.
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/deze-extreem-rechtse-mensen-willen-de-samenleving-verwoesten-om-hem-daarna-met-witte-mensen-opnieuw-op-te-bouwen-wie-zijn-deze-accelerationisten~b56cd597/
artikel van Claudette van Trikt
Onlangs stond in de Volkskrant een recensie van het pas vertaalde ‘Tegen totalitarisme, essays over politiek en literatuur’ van George Orwell. Volgens de recensente had hij “een feilloos gevoel voor totalitaire trekjes. Elke ‘heerschappij der heiligen’ was hem vreemd. En precies deze mentaliteit maakt de zestien in essays en columns die Orwell in de loop van de jaren veertig zo verfrissend. Ook al is zijn tijd de onze niet meer, toch blijft Orwell relevant omdat hij zich nooit verloor in het relletje van de dagen geven doorstak naar hoofdzaken.”
Orwell stelt in een essay dat slordig taalgebruik het gemakkelijker maakt om ‘ dwaze gedachten ‘ te hebben. Wie stilistische kwesties te min vindt, zal qua denken aan precisie verliezen.
Nog niet gelezen maar lijkt me interessant.
George Orwell
Tegen totalitarisme – Essays over politiek en literatuur
Vertaald en ingeleid door Thomas Heij
196 pagina’s
ISVW uitgevers
24,95
Bron: NRC boekenlijstjes.
Richard J. Evans: Het nazisme en complottheorieën. De paranoïde verbeelding en het Hitler-tijdperk
De befaamde Britse historicus fileert kalmpjes de complottheorieen uit de nazi-tijd en onthult daarbij talloze pregnante overeenkomsten met ons post-truth tijdperk.
Spectrum, 432 blz. € 27,99
Ik denk dat aan dit boek wel een hele les besteed kan worden.
NB: zelf nog niet gelezen.
Groet,
Frank.