10 bijeenkomsten door Petra Bolhuis met gastcolleges van Gradus van Florestein
Nussbaum legt in De breekbaarheid van het goede uit dat we door liefde en vriendschap, door onze binding aan unieke en onvervangbare mensen en situaties, kwetsbaar zijn voor lijden. Troost raakt aan individueel lijden, maar de cursus gaat over universele bronnen van troost.
In de wereld waarin alles maakbaar lijkt kan troost uit het zicht verdwijnen en bestaat troost vaak uit advies ‘wat te doen’. Maar hoe veel we ook kunnen in deze tijd, er blijft pijn en afscheid, tragische keuzes en de confrontatie met onze eigen sterfelijkheid. Corona heeft onze kwetsbaarheid misschien wat meer in het zicht gebracht.
Michael Ignatieff schreef een boek waarin hij vormen van troost onderzoekt door de eeuwen heen. Hij leest filosofen, maar ook schrijvers, kunstenaars en politici komen aan het woord. Er is geen ‘beste’ manier om troost te vinden. Troost is namelijk net als lijden tegelijkertijd universeel en hyperindividueel.
Yalom schrijft in Tegen de zon inkijken dat veel troost zich afspeelt op de rand van de dood. Juist die sterfelijkheid van onszelf en van anderen, daar kunnen wij sterfelijke mensen maar moeilijk naar kijken. Yalom vergelijkt dat met ’tegen de zon inkijken’.
Gradus Florestein (psychiater) en Petra Bolhuis ( filosoof) benaderen het onderwerp vanuit hun eigen vakgebied en vullen waar nodig Ignatieff aan met andere teksten en ervaringen rond het thema troost.
Programma
Onderwerpen die aan de orde zullen komen:
1. Inleiding Ignatieff zegt; “geen troost zonder hoop.” Veel hoop is gericht op maakbaarheid; wat kun je doen? Troost gaat vooral over situaties waarin de maakbaarheid stokt. Welke vormen van leed vragen om troost? Hoe ziet troost er uit? Een korte inventarisatie.
2. Stoïcijnen. Troost door acceptatie van het lot. Cicero en Montaigne bieden twee verschillende manieren om het stoïcisme vorm te geven.
3. Job. Als het kwaad goede mensen treft. De wereld/God is onrechtvaardig, mensen zoeken rechtvaardigheid.
4. Job. De moderne lezing door Neiman en Safranski
5. Getuigen. Getuige zijn en je niet afwenden schept verantwoordelijkheid
6. Havel, werk aan de wereld. Het probleem van doel en middelen.
7. Rilke, troost in de weg en de eenheid tussen leven en dood.
8. Levinas, het gelaat van de ander en het kunnen blijven bij de ander in zijn of haar pijn.
9. Kunst, poëzie en troost zonder woorden.
10. Epiloog